Kako dalje 184.000?

Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku u periodu između dva popisa stanovništva (2011. i 2022. godine) broj Mađara u Republici Srbiji, odnosno AP Vojvodini, smanjio se u do sada neviđenoj meri. Sa 253.000 u 2011. godini (tada 13 odsto stanovništva Vojvodine), na 184.442 (10,7 odsto) u 2022. godini. To znači da je broj Mađara manji za 69.457  građana (27,36 odsto). 

Prema stanovištu DZVM, ovo smanjenje nije nastalo samo zbog starenja stanovništva i manjeg broja novorođenčadi, kao što to neki političari u mađarskoj zajednici pokušavaju objasniti, već i zbog stalnog pogoršanja političkih i ekonomskih uslova u zemlji, te moralnih i mentalnih stanja koja iz toga proizilaze.

Pored toga, u Vojvodini je pogoršanju situacije doprinelo i sve lošije stanje u poljoprivredi i stočarstvu, granama privrede sa kojima se Mađari tradicionalno bave. Osim toga, pogoršali su se i opšti životni uslovi, kao i mogućnosti pri zapošljavanju.

Pomoć koju je matična zemlja (Republika Mađarska) pružila putem Fondacije „Prosperitati” nije rešila ekonomske probleme mađarske zajednice u Vojvodini, niti probleme prilikom zapošljavanja njenih pripadnika. Podeljena sredstva su samo ojačala poziciju onih koji su već imali lagodan život, što je doprinelo da se unutar mađarske zajednice stvori jedan uzak sloj novobogataša – oligarha, koji su usko povezani sa Savezom vojvođanskih Mađara.

Istovremeno, u čitavoj državi proširio se sindrom  mafijaške države i ojačala je korupcija. Sve manja zajednica vojvođanskih Mađara je sve više  podložnija opasnostima getoizacije, u kojoj nema mehanizama za održavanje ravnoteže u društvu i zajednici.

Zbog problema i tenzija, izazvanih u dužem vremenskom periodu od strane migranata i krijumčarskih bandi (većinom mađarsko) stanovništvo u graničnom pojasu na severu države izloženo je ne samo ogromnim materijalnim gubicima, već su mnogi od njih bili primorani da zbog te presije napuste svoje domove.

Mađarska zajednica u Vojvodini je u drastičnom brojčanom i kvalitativnom padu. Nije ostvarena proporcijalna/garantovana zastupljenost u predstavničkim telima.Unutar mađarske zajednice, zbog njene izloženosti uticaju autokratske vladavine, prestao je da postoji bilo kakav politički dijalog i pluralizam.

Nacionalni savet vojvođanskih Mađara postao je jednopartijski, sastavljen od članova ili ljudi bliskih Savezu Vojvođanskih Mađara.

Deklarisano proporcionalno zapošljavanje nacionalnih manjina u državnim organima se ne primenjuje, šta više, broj Mađara u državnoj administraciji, upravi, pravosuđu, državnim institucijama se konstantno smanjuje.

Došlo je do sužavanja prava na ravnopravnu upotrebu jezika i pisma u službenoj upotrebi, broj razreda na mađarskom nastavnom jeziku se takođe smanjuje, iz godine u godinu. Jedva ili nikako se ostvaruje pravo na obrazovanje na maternjem jeziku od obdaništa do fakulteta, iako je to osnovno ljudsko pravo.

Vlada medijski mrak. Mediji, čiji je „osnivač” Nacionalni savet Mađara (NSM) i mediji koji se izdržavaju  iz budžetskih sredstava, postali su instrumenti  jedne partije/porodice. Partijsko zapošljavanje je epskih razmera.

Duhovni život i izdavačka delatnost je na silaznoj putanji.  Ne postoji naučno istraživanje i objektivna analiza položaja Mađarske zajednice.

Sve to, primoralo je brojne članove naše nacionalne zajednice na iseljavanje u inostranstvo.

U proteklom periodu ne samo što se smanjio broj Mađara u Vojvodini, već se smanjila i  politička težina predstavnika mađarske zajednice u Srbiji. Razlog za ovakvo stanje prevashodno se može tražiti u neprirodnoj i poslušničkoj koaliciji SVM-a i kriptoradikala Srpske napredne stranke (SNS), koja traje još od 2014. godine.

Ova zabrinjavajuća i destruktivna situacija zahteva preispitivanje dosadašnje politike koja se vodila u ime mađarske zajednice i stvara potrebu za definisanjem novih politika i ciljeva.   

Vodeći računa o opstanku, ali i daljem razvoju mađarske zajednice u Vojvodini, Demokratska zajednica vojvođanskih Mađara smatra da je u ovom trenutku od izuzetnog značaja za opstanak, ali i budućnost mađarske zajednice sledeće:

1. Momentalna ostavka predstavnika SVM u republičkom, pokrajinskom parlamentu, kao i odbornika u lokalnim samoupravama, usled gubitka/uskraćivanja poverenja u njih i u politiku koju su do sada vodili, te trajnog odlaska sadašnjih visokih funkcionera  stranke iz javnog života;
2.  Raspuštanje jednopartijskog (SVM) Nacionalnog saveta Mađara i održavanje prevremenih, demokratskih  izbora za novi sastav, radi stvaranja nacionalnog saveta koji će predstavljati sve slojeve i političke opredeljenosti mađarske zajednice u Vojvodini, istovremeno sa najavljenim parlamentarnim izborima;
3.  Potpuna i brza implementacija zahteva građana, koji već nekoliko meseci demonstriraju u gradovima širom Srbije;
4.  Obezbeđivanje slobode, nezavisnosti i nepristrasnosti štampe i demokratskih izbornih preduslova;
5.  Jednak/ravnomeran regionalni ekonomski i infrastrukturalni razvoj svih delova Vojvodine i eliminisanje partijskog zapošljavanja;
6. Uspostavljanje saradnje i razvijanje saradnje između opština sa (još) većinskim mađarskim stanovništvom (Ada, Bačka Topola, Kanjiža, Mali Iđoš i Senta) u svim oblastima, na osnovu Zakona o lokalnoj samoupravi i drugih propisa,te dobroj evropskoj praksi. (Prema podacima popisa, od najvažnijih lokalnih samoupravnih zajednica mađarsko stanovništvo izgubila je  relativnu većinu ne samo u opštini Bečej, već  i u gradu Subotici.);
7.  U nastojanjima za decentralizacijom države, potrebno je oživeti sistem lokalne samouprave  na nivou naselja, kao i vraćanje ranije finansijske samostalnosti opština.
8.  Potpuna i dosledna primena pozitivnih pravnih propisa, koji se odnose na primenu prava nacionalnih manjina  na proporcionalno zapošljavanje u državnim organima, zakonodavnim i izvršnim telima, te dosledna primena pozitivnih pravnih propisa  u domenu službene upotrebe  mađarskog jezika u praksi;
9.  Osnivanje samostalnog univerziteta na mađarskom nastavnom jeziku u Vojvodini, sa sedištem u Subotici;
10.  Dosledno ispunjavanje obaveza Srbije iz međunarodnih konvencija za zaštitu nacionalnih  manjina, stavova i preporuka Evropskog parlamenta iz rezolucije od 10. maja 2023. godine, povodom Izveštaja Evropske Komisije o napretku Srbije za 2022. godinu – 2022/2204(INI);
11.  Radikalno menjanje migracione politike Republike Srbije i garantovanje bezbednih uslova života stanovnicima u pograničnoj oblasti prema Republici Mađarskoj;
12.  Odmah i u potpunosti verodostojno informisati ministra za ljudska i manjinska prava R Srbije, izvestioca Evropskog parlamenta za Srbiju, Komitet ministara Saveta Evrope i Visokog komesarijata za nacionalne manjine OEBS o zabrinjavajućoj situaciji  mađarske zajednice, kao i o kršenjima manjinskih prava u Vojvodini.

Ovu deklaraciju dostaviti svim nadležnim domaćim i stranim organizacijama i institucijama za zaštitu nacionalnih manjina i zatražiti njegovo objavljivanje u štampanim i elektronskim medijima.

Predsedništvo DZVM

U Bečeju, 

19. septembra 2023.